annata

millesime | year of the vintage

(wł.) rok zbioru winogron; → rocznik

ano

year | année

(hiszp.) rok

antocyjany

anthocyans | anthocyanes

antocyjany z gr. „anthos” (kwiat) + „kyanos” (niebieski); związki fenolowe z grupy flawonoidów, rozpuszczalne w wodzie pigmenty znajdujące się w skórkach czerwonych winogron, odpowiedzialne za kolor czerwonego, właściwie intensywnie fioletowego wina; koncentracja a. zależy od odmiany, gleby, rocznika, dojrzałości gron i warunków winifikacji; barwniki bardzo wrażliwe na obecność tlenu, dwutlenku węgla, temperatury i światła rozjaśniających kolor wina; młode wina, o względnie dużej zawartości kwasów mają suknię o kolorze fioletowym lub żywym czerwonym; antocyjany mogą przybierać kolor czerwony, fioletowy lub niebieski, w zależności od pH wina; po kilku latach, gdy stężenie kwasów ulega obniżeniu, kolor zaczyna zmieniać się na ciemnobrązowy lub brązowopomarańczowy; → polifenole, kolor wina, maceracjaflawonoidypolimeryzacja

antyoksydanty

antioxidant

Antyoksydanty in. antyutleniacze; substacje przeciwdziałające utlenianiu, np. dwutlenek siarki, kwas askorbinowy itp., a także te zawarte w samym winie; w ostatnich latach badacze doszli do wniosku, że większość schorzeń (w tym choroby nowotworowe), a także proces starzenia wiążą się z tzw. wolnymi rodnikami krążącymi po organizmie i atakującymi zdrowe błony komórkowe; zjawisko to określa się mianem oksydacji (utleniania); w uproszczeniu wolne rodniki są atomami, których wolne elektrony powodują wiązanie potrzebnych organizmowi cząsteczek, przez co nie mogą one spełniać swoich funkcji w łańcuchu przemian materii; wolne rodniki są ciągle przedmiotem spekulacji naukowych, lecz istnieje powszechna zgoda, że są one przyczyną powstawania arteriosklerozy, współczesnej choroby cywilizacyjnej wynikającej także ze stylu życia; naukowcy przypuszczają, że właśnie wolne rodniki, atakując błony komórkowe, wywołują mutacje DNA, matrycy służącej do powielania kodu genetycznego, przyspieszając tym samym proces starzenia się; niestety, nadmiar wolnych rodników, powodowany również czynnikami cywilizacyjnymi, takimi jak promieniowanie, zatrucie środowiska, palenie tytoniu itp., jest niszczący; paradoksalny wydaje się więc fakt, że w normalnych warunkach wolne rodniki tlenowe są naturalnymi substancjami oczyszczającymi organizm, jednak w celach obronnych, np. podczas przeziębienia, organizm zwiększa ich produkcję, co może szkodzić zdrowiu; okazuje się jednak, że podanie witaminy C, będącej silnym a., może temu zapobiec; problemem jest jednak nadmiar wolnych rodników: wprawdzie organizm produkuje własne substancje obronne, enzymy rozkładające wolne rodniki, ale wobec ich nadmiaru są one bezsilne; pomocne okazują się antyoksydanty, które mogą utrzymać bezpieczny poziom wolnych rodników; stanowią je związki z grupy flawonoidów wszechobecne w pożywieniu; czerwone wino zawiera najwięcej a. spośród wszystkich napojów; wzrost ich stężenia w organizmie po spożyciu czerwonego wina sugeruje, że może to stanowić przyczynek do francuskiego paradoksu; dowiedziono, że cholesterol frakcji LDL (tzw. „zły” cholesterol), stanowiący przeważającą część cholesterolu całkowitego w ludzkiej krwi, jest rozprowadzany w postaci małych cząsteczek składających się z lipidów i białka, czyli nierozpuszczalnych we krwi lipoprotein o małej gęstości; lipoproteiny o dużej gęstości (HDL, tzw. „dobry cholesterol”) usuwają nadmiar cholesterolu z komórek, odprowadzając go z powrotem do jego producenta, czyli wątroby; im wyższa jest proporcja frakcji HDL/LDL, tym efektywniej nadmiar cholesterolu magazynowany jest w wątrobie; niewystarczające stężenie cholesterolu frakcji HDL powoduje osadzanie się złogów cholesterolu w naczyniach krwionośnych, co stopniowo zwęża ich światło, doprowadzając do arteriosklerozy; lipoproteiny LDL same w sobie nie są szkodliwe, dopiero pod wpływem działania wolnych rodników utlenione czasteczki LDL stanowią ogromne zagrożenie dla naczyń krwionośnych, powodując ich wnikanie w gładkie ścianki naczyń i ich uszkadzanie; wino zawiera związki zwane flawonoidami, które powstrzymują utlenianie frakcji LDL; czerwone wino zawiera ponad 100 flawonoidów (flawonów), z których tylko niektóre to antyoksydanty; do najważniejszych a. dotychczas odkrytych należą resweratrolkwercetyna; najwięcej resweratrolu znajduje się w winach powstałych w rejonach wilgotnych i chłodnych, kwercetyna zaś kocha słońce: powstaje pod wływem promieniowania ultrafioletowego; stężenie resweratrolu w winie maleje w miarę starzenia się trunku, kwercetyna jest długowieczna i nie ginie nawet podczas gotowania; kwercetyna ponadto jest hydrofobowa, czyli może być lepiej przyswajalna w winie niż np. w warzywach (cebuli, czosnku, porze, w których jest jej najwięcej), jest a. chroniącym ludzkie DNA i niszczącym wolne rodniki odpowiedzialne za rozwój choroby wieńcowej; w badaniach wykazano, że resweratrol znajduje się jedynie w winie i orzeszkach ziemnych, można więc przypuszczać, że dla pijących wino Francuzów jest źródłem szczególnej ochrony przed arteriosklerozą; największą ilość resweratrolu zawierają wina wytwarzane ze szczepów pinot noir, merlot, gamay i shiraz, cabernet okazał się bogaty w tę substancję tylko w regionie Bordeaux; → polifenoleantocyjany, flawo

anyż

aneth | anis | badiane | anise

aromat korzenny (przyprawy, rośliny aromatyczne); istnieje wiele odmian tej aromatycznej rośliny; korzennoziołowy zapach a. i kopru włoskiego występuje w wielu winach białych, młodych, szczególnie tych wywodzących się z sauvignon blanc, ugni blanc oraz w niektórych langwedockich winach typu assemblage macabeu i mourboulenc (chociaż także w bukiecie niektórych białych, dojrzałych win); ten trochę omdlewający, charakterystyczny zapach w niektórych czerwonych winach hiszpańskich, może wskazywać na sztuczne ich dokwaszanie, niezbyt dobrze świadczące o producentach; → koper, aromatów rodziny

AOC

(fr.) skr. od Appellation d’Origine Contrôlée; element francuskiej klasyfikacji gwarantującej pochodzenie tradycyjnych produktów żywnościowych, w tym wina, z obszarów o dokładnie wyznaczonych granicach, bazującej na koncepcji terroir; teoretycznie jest to najwyższa kategoria francuskiego wina; celem AOC jest zapewnienie autentyczności wina, chociaż nie zawsze bywa wyznacznikiem jego jakości; koncepcja AOC powstała po I wojnie światowej, ugruntowała się we współczesnej formie po 1935 r., a jej zadaniem było m.in. zapobieżenie produkcji tanich imitacji wielkich win; każde AOC jest ustanawiane dekretem rządowym, który precyzuje m.in. obszar uprawniony do posługiwania się nazwą, dozwolone szczepy winogron, gęstość uprawy winorośli, minimalną zawartość alkoholu, maksymalną wydajność winnicy, sposób uprawy i technikę produkcji wina; we Francji funkcjonuje kilka kategorii AOC: regionalna, podregionalna, gminna, cru lub premier crugrand cru – w dwóch ostatnich kategoriach można dodać jeszcze crus classée, których użycie ogranicza się do win wybranych przez Institut National de l’Origine et de la Qualité (INAO); ten sposób ustanawiania AOC umożliwia ogólną ocenę poziomu wina; najniższy poziom jakości wina (chociaż nie zawsze) wyznacza klasyfikacja generalna, później podregionalna i gminna; według powszechnej opinii za najlepsze uważa się wina z konkretnej winnicy (château, domaine, clos); teoretycznie system klasyfikacji win francuskich znajduje swój wyraz na etykiecie wina, należy ją tylko umieć właściwie odczytać; we Francji jest dziś ponad 400 AOC; te same cele przyświecały powstaniu takich obszarów w innych krajach, np. we Włoszech DOC, DOCG, w Hiszpanii DO, w Stanach Zjednoczonych AVA itd.; system AOC w dotychczasowym kształcie jest obecnie powszechnie krytykowany, ponieważ nie jest w stanie zagwarantować wysokiej jakości wina; przyszłym systemem będzie Appellation d’Origine Protégée (AOP), czas jednak pokaże, czy sprosta on oczekiwaniom; → vin de pays, vin de table, klasyfikacja z 1855 r., VDQS, VQA, IGP

AOP

(fr.) skr. od Appellation d’Origine Protégée; system ochrony tradycyjnej żywności ustanowiony w 1992 r. przez Unię Europejską; celem jest m.in. promowanie zróżnicowania produkcji rolnej, typowych produktów regionalnych, zwiększenie dochodów rolników, powstrzymanie ludności przed opuszczaniem wsi i zapewnienie konsumentom jasnych informacji o produktach; AOP, czyli chroniona nazwa pochodzenia, ma być odpowiednikiem AOC na poziomie europejskim; od 1.05.2009 r. AOP stała się europejskim standardem stopniowo zastępującym inne; → IGP

AP

(niem.) skr. od Amtliche Prüfungsnummer, znak urzędowej kontroli jakości wina, przydzielany każdej konkretnej partii jakościowego wina; powinien stanowić gwarancję urzędowych norm jakościowych win; powinien znajdować się na każdej butelce wina klasy QbA i QmP; zawiera w swojej treści wszystkie informacje pozwalające ustalić miejsce badania wina, zidentyfikować winnicę, stwierdzić czy firma, która wino wyprodukowała, rozlała do butelek itd.; → Deutsche Weinsiegel, VDP

apelacja

appellation

Apelacja to specyficzny obszar, z którego pochodzi wino, zdefiniowany głównie przez cechy geograficzne i klimatyczne, także ustanowiony dla ochrony autentyczności, typowości i jakości wina; apelacja mogą być ustanawiane dla dużych obszarów winiarskich, regionów, podregionów, a nawet pojedynczych winnic; we Francji jest to AOC (AOP), we Włoszech DOCG i DOC, w Hiszpanii DO, w Portugalii DOC, w Stanach Zjednoczonych AVA

aperitif

aperitif wine | appetiser | apéritif

Aperitif (fr.) lekki napój alkoholowy serwowany przed posiłkiem dla pobudzenia apetytu; technicznie są to drinki na bazie wina; nie są to więc ani wina typu VDN, VdL, ani vin de cuit; na bazie wina produkuje się dwa typy a.: wermuty (np. Cinzano, Martini) i wina aromatyzowane (np. Dubonnet, Byrrh, lillet, Pernod, Ambassadeur, St. Raphael, Campari i wiele innych); wermuty produkuje się na bazie białego wina wzmocnionego alkoholem z dodatkiem ziół aromatycznych, ziół gorzkich, hininy, skórek gorzkiej pomarańczy i cukru; aperitif w postaci aromatyzowanego wina tworzy się z mieszanek czerwonych lub białych mistelli, alkoholu, białego lub czerwonego wina z dodatkiem aromatycznych ziół, starzonych powyżej 3 lat; w winach aromatyzowanych słodkość pochodzi wyłącznie z mistelli; znakomitym a. może być szampan i białe musujące wino wytrawne o niezbyt zdecydowanym smaku; interesujący może być burgundzki kir, wytrawne fino lub manzanilla oraz białe, wytrawne porto; → sherrydigestif