Fenomen Prosecco. Glera jest synonimem białej odmiany Prosecco z północno-wschodnich Włoch. Dziś jest oficjalną nazwą tej odmiany, odkąd Prosecco stało się apelacją. Grona o zielonej skórce pochodzą z Friuli oraz z pobliskiej, dzisiejszej Słowenii, ale od setek lat uprawia się je także w Wenecji Euganejskiej w prowincji Treviso, na północ i północny-zachód od Wenecji. Odmiana znana była już w czasach rzymskich, Włosi napisaliby jeszcze: Już Pliniusz Starszy..

Prosecco zmieniono na glera w 2009 roku kiedy wina Conegliano-Valdobbiadene Prosecco Superiore otrzymały wysoki status DOCG. Zdecydowano, że odtąd nazwa Prosecco zarezerwowana będzie wyłącznie dla nazwy apelacji, a nie nazwy szczepu winorośli. Jest odmianą niezwykle wydajną i późno dojrzewającą. Ma wysoką kwasowość i jest dosyć neutralna w smaku, stąd głównie używa się jej do wytwarzania frizzante i spumante. Kolor ma żółto-słomkowy, a w aromatycznym profilu glera znajdziemy białe brzoskwinie, czasami z lekko mydlaną nutą.

Tradycyjnie do glera można dodać maksymalnie 15% innych odmian: verdiso, bianchetta trevigiana, perera, glera lunga, chardonnay, pinot bianco, pinot grigio i pinot nero. Wino jest dosyć lekkie, o niskiej zawartość alkoholu, z dyskretną gorzkością, co stawia Prosecco wśród napojów orzeźwiających na lato lub jako aperitif.

Wino spokojne jest mało inspirujące, nijakie, o delikatnym aromacie gruszek, z lekko gorzką nutą. Z zasady jest nierocznikowe i należy je pić młode i zimne, najlepiej zaraz po zakupie. Najczęściej spotykanym musującym Prosecco, przynajmniej w Polsce, jest extra-dry, mało wytrawne wino o zawartości około 12-17 g cukru na litr.

Musujące Prosecco, w odróżnieniu od szampana, crémant, cava czy franciacorta, produkowanych metodą szampańską, wytwarza się w sposób przemysłowy – metodą Charmata. Stąd cena nawet najlepszego Prosecco rzadko sięga ceny przeciętnego szampana. Pamiętajmy również, że ciśnienie w butelce może być o połowę lub więcej niższe niż w szampanie. Jeśli chodzi o wielkość produkcji, przeważa Prosecco spumante, potem frizzante, najmniej jest win spokojnych. Wersje różowe wytwarzane z glera zawierają nieco czerwonej odmiany raboso. To dosyć nieskomplikowane wino cieszy się dużym powodzeniem głównie z uwagi na względnie niską cenę.

Po ratyfikacji przez UE nazwa Prosecco stała się nielegalna wszędzie poza północnymi Włochami. Rozbieżność opinii na temat różnych biotypów odmiany Prosecco oraz ich nazw powodują, że nawet miejscowi, włoscy producenci tej odmiany mają z tym duże problemy.

W piramidzie jakości, najwyższej klasy Prosecco pochodzą z Prowincji Treviso w Veneto. Są to Conegliano Valdobbiadene Prosecco Superiore DOCG, produkowane na obszarze 15 gmin, wyłącznie jako wino musujące, w tym specyficzne cru tej apelacji:

– Valdobbiadene Superiore di Cardizze DOCG to zaledwie 107 hektarów winorośli na obszarze o szczególnym mikroklimacie i znakomitej kompozycji gleby, doskonałym drenażu; powstają tu najlepsze „cru” Prosecco, błyszczące, o słomkowej barwie i delikatnych owocowych aromatach od jabłka i gruszki, po owoce cytrusowe, z migdałowym posmakiem. Głównie występują w wersji Dry, dosyć słodkie (powyżej 32 g/l cukru), ale spotyka się też Extra Dry (12-17 g/l) i Brut (5-12 g/l, średnio 7-10 g/l)); 100% glera. Włosi uważają je za równie wspaniałe jak szampan.

– Conegliano Valdobbiadene Prosecco Superiore Rive DOCG, obecnie jedynie w wersji musującej. W lokalnym dialekcie określenie „Rive” oznacza, że winnice położone są na stromych zboczach, grona zbierane są ręcznie, z reguły są to wina rocznikowe.

– Asolo Prosecco Superiore DOCG; Colli Asolani, obszar leżący na południowy zachód od winnic Conegliano-Valdobbiadene. Grona glera są delikatnie tłoczone w pneumatycznej prasie, moszcz delikatnie zlany do stalowych ciśnieniowych zbiorników, gdzie w obecności specjalnych kultur drożdży, w kontrolowanej temperaturze 18-20°C następuje fermentacja. Wino dojrzewa przez trzy miesiące na drożdżach.

Dalej w hierarchii jakości i ilości idzie Prosecco DOC Treviso (95 gmin) i Prosecco DOC (556 gmin!).

Nadal do końca nie rozwiązanym jest problem międzyregionalnego DOC Prosecco (Friuli-Veneto). Wszędzie tam uprawia się Glera. Ogromna popularność Prosecco spowodowała wzrost nowych upraw tej odmiany, co już wkrótce może spowodować zauważalny spadek cen oraz jakości tych win. Ponadto ograniczenia apelacyjne podważą sens dotychczasowych inwestycji. Podczas boomu Prosecco wszyscy winiarze Veneto i Friuli chcieliby uszczknąć coś z tego wielkiego tortu.

Myślę, że w marketach prędzej czy później, pojawi się mnóstwo bardzo tanich, wątpliwej jakości Prosecco. Mam wrażenie, że w związku z niezwykłą popularnością Prosecco spadło zainteresowanie najlepszym włoskim winem musującym, tworzonym metodą szampańską – Franciacorta. Już dziś Prosecco produkowane jest w sporej ilości butelek, ponad 300 mln, z czego około 200 mln na eksport.

Poza zwykłym aperitifem najbardziej znane zastosowanie Prosecco znalazło w koktajlu Bellini (białe brzoskwinie, białe wytrawne Prosecco oraz odrobina soku z malin lub wiśni). Stworzył go podobno barman w weneckim Harry’s Bar, w 1948 roku. Koktajl ten, zgodnie z tradycją pije się w klasycznym kieliszku do martini, na wysokiej nóżce i o kształcie odwróconego stożka lub w kieliszku do szampana o wydłużonym, smukłym kształcie.

Niemałą konsternację przeżyli chorwaccy producenci słodkiego, od stuleci wytwarzanego dalmatyńskiego wina Prošek, dosyć popularnego w PRL-u,  nie wiem czy jest dziś obecny w Polsce. Być może tak. Od 1 lipca 2013 określenie „Prošek” nie powinno był być stosowane w Chorwacji, ponieważ UE uważa, że słowo jest zbyt podobne do włoskiego „Prosecco”. Absurdalność tej decyzji podkreśla fakt, że te dwa wina nie są nawet zbliżone. Prosecco jest winem musującym (głównie), podczas gdy Prošek jest słodkim, deserowym winem produkowanym gdzieś między Šibenikiem a Dubrownikiem z podsuszanych winogron, podobnie od 2000 lat. Był dawniej sprzedawany w dalmatyńskich aptekach jako lekarstwo.

Jednak Włosi zdołali uzyskać ochronę UE na  Prosseco ze względu na brak zrozumienia brukselskich biurokratów dla stanowiska Chorwatów. Te dalmatyńskie wina wytwarzane są techniką appassimento z całkiem innych odmian: vugava, bogdanuša, maraština, malwazja, babić, plavac mali lub mniej znanych rodzimych odmian czerwonych. Może nie ma co żałować, bo w ostatnich kilkudziesięciu latach stało się winem raczej „turystycznym”. Znawcy Dalmacji twierdzą, że tylko tzw. domaći prošek, wino wytwarzane przez starych ludzi po domach, przypomina jego dawną świetność.

Wiktor Zastróżny