marsala

wino klasy DOC, najsławniejsze włoskie wino wzmacniane z zachodniej Sycylii, ok. 30 km od stolicy prowincji Trapani; wino powstało w końcu XVIII w. na zapotrzebowanie przede wszystkim marynarki brytyjskiej jako substytut standardowego rumu; były czasy, kiedy m. była równą sherryporto, w latach 50. XX w. spadła raczej do roli wina kuchennego; od połowy lat 80. XX w. regulacje prawne zdyscyplinowały produkcję wina i powoli przywraca się jej dawny prestiż; podobnie jak w sherry i maderze smak tego wina wiąże się z utlenianiem w procesie dojrzewania; m. może być winem wytrawnym (secco), półsłodkim (semisecco) i słodkim (dolce); początkowo m. winifikuje się jako wino wytrawne, wówczas osiąga minimum 12% alkoholu; w zależności od tego, jaki styl wina zamierza się osiągnąć, do wytrawnej m. dodaje się skoncentrowanego moszczu (cotto lub mosto cotto, otrzymywanego przez jego gotowanie) lub miesza się z alkoholem (sifone lub z francuską mistellą); na rynku występują m. różnej jakości i różnego stylu: fine, superiore, superiore riserva, verginevergine stravecchio (znakomite schłodzone, do parmezanu) lub vergine riserva; m. fine jest najbardziej popularna, zawiera 17% alkoholu, zwykle dojrzewa rok; m. superiore powinna zawierać przynajmniej 18% alkoholu i dojrzewać 2 lata w dębie, a superiore riserva – minimum 4 lata; superiore bywają także nazywane Garibaldi dolce (GD), London particular (LP) lub superior old marsala (SOM); najwyższej klasy m. to vergine, której nie można uzupełniać cotto czy sifone, ale musi ona dojrzewać w drewnie minimum 5 lat; vergine straveccio lub riserva muszą dojrzewać w drewnie minimum 10 lat, są wytrawne, dość szorskie, proste, o posmaku karmelu lub toffee z akcentami palonego drewna; wytrawne m. są znakomite jako aperitif, pozostałe traktować należy jako wina deserowe; od 1984 r. dodatkowo można umieszczać na etykietach m. takie określenia, jak ambra (bursztynowe), oro (złote) i rubino (rubinowe); ambra i oro oznaczają wina produkowane z białych odmian winorośli catarratto, inzolia, grillo i damaschino; ponadto w wersjach ambra nie można dodawać cotto; ambra z wiekiem ciemnieje, rubino oznacza zaś m. produkowane z czerwonych winogron perricone, calabrese, nerello mascalese, nero d’Avola (rubino mogą zawierać w swym składzie do 30% win białych); m. określane jako marsala speciali lub cremevo, marsala all’uovo (cremevo zabaione vino aromatizzato) to wino składające się w 80% z m., uzupełnione o żółtka lub kawę; niektóre firmy produkują przyjemne wina likierowe o smaku migdałowym (podobnym do amaretto); vin de liqueur; semi-generic