(łac.) d., carenum i sapa to zredukowany moszcz używany w starożytnej, rzymskiej kuchni; moszcz winny zredukowany przez długie gotowanie do 1/2 objętości nazywano d., do 2/3 – carenum, do 1/3 – sapa; d. głównie służyło jednak do słodzenia lub konserwacji wina, było także często używane do konserwacji zapasów żywności legionów rzymskich; w starożytnym Rzymie do gotowania używano naczyń z ołowiu lub brązu, także zawierającego ołów; według niektórych badaczy powszechne używanie brązowych naczyń do jedzenia oraz d. gotowanego w takich naczyniach powodowało przewlekłe zatrucia ołowiem; to one i ołowiane rury stosowane w akweduktach były przyczyną niepłodności i wysokiej śmiertelności noworodków wśród Rzymian; uważa się, że mogły to być jedne z przyczyn upadku Rzymu; vin cuit