Sicilia (Sycylia)
Sycylijski przemysł winiarski rozwija sie ostatnio niezwykle dynamicznie. Wyrażnie widać jak proste, rustykalne wina zmieniaja swój charakter. Najbardziej znanym sycylijskim winem jest chyba Marsala, którą stworzyli angielscy handlarze win około 200 lat temu. To wino, które przez lata używane było głównie w kuchni, ma dziś swoiste come back wśród koneserów. Dotyczy to szczególnie wytrawnej Marsala Vergine i Superiore Riserva. Marsala należy do jednych z najbardziej cenionych win wzmacnianych w Europie.
Sycylijskie wina mają historię sięgającą czterech tysiący lat, ale na winiarskiej scenie światowej istnieją dopiero lat kilka. Nowoczesne techniki winiarskie, łączenie starych, antycznych białych odmian takich jak Insolia, Damaschino czy Grillo z Chardonnay daje niezwykłe rezultaty. Mocne, czerwone Nero d\’Avola porównywane z Syrah, nie wymaga zestawiania z Cabernet Sauvignon i najlepsze jest w czystej swojej odmianowej formie. Niektóre z win sycylijskich mają niezwykle wysoki poziom alkoholu, cieszą się te wina wieką popularnością na międzynarodowych rynkach. Coraz mniej Sycylię kojarzy sie z przydatnym w kuchni Marsala. Wyśmienite sycylijskie, wytrawne wina zaczynaja gościć w najlepszych restauracjach, osiągając, niestety wysokie ceny. Najlepsze winnice importują enologów z Piemontu! Takie wytwórnie jak Planeta, Fazio, Sant\’Anastasia i Donnafugata zaczynają być rozpoznawalne na półkach sklepowych. Turyści mogą kupić na Sycylii wina, których żadna miarą nie można znależć na rynkach międzynarodowych. Sycylijczycy, podobnie jak i inni Włosi, nie zawsze serio traktują to co zwiemy przepisami apelacyjnymi związanymi tutaj z DOC, przez to dostarczają niezwykłych przeżyć zarówno krytykom jak i enofilom.
MARSALA
Region produkujący najsławniejsze włoskie wina wzmacniane. Winnice położone są wokół starego portowego miasta Marsala w zachodniej części Sycylii, około 30 kilometrów od stolicy prowincji, Trapani. Sam port Marsala został założony przez Kartagińczyków w 379 roku p.n.e. Winiarstwo w Marsala sięga jednak juz czasów kolonizacji fenickiej (8-6 wiek przed Chrystusem). Wina z Marsala największe znaczenie odgrywały w okresie supremacji greckiej (3 wiek przed Chrystusem). Niewiele wiadomo o winach z tego regionu z czasów rzymskich i następujących po nich. Wina te zrobiły wielkie wrażenie na na angielskim handlarzu Johnie Woodhous\’ie, wielkim miłośniku win hiszpańskich i portugalskich, który przybył na Sycylię w 1770 roku, aby zakupić nie wino, lecz migdały. Zakupił tu aż 20 tysięcy litrów wina i przetransportował je do Anglii. Woodhouse stał się legendą Marsala, przedtem rozwinął produkcję podobnych win w Oporto. Interesy szły tak dobrze, że zakupił wielki magazyn na wina i rozpoczął poważną produkcję i handel w okolicach portu (1796 rok). Lord Horatio Nelson określił Marsala jako \”worthy of the table of any gentleman\’\’ (godne stołu każdego gentlemana). Inny Brytyjczyk, niejaki Benjamin Ingham, także miał wielki wpływ na rozwój win Marsala. Założył w 1812 roku, obok swego krajana, firmę, która spopularyzowała Marsala na całym Marsala-Florioświecie, eksportując je nawet do Australii. Kolejnym wielkim producentem sycylijskiego wina stał się Kalabryjczyk Vincenzo Florio, zwany ojcem sycylijskiego winiarstwa. Jest to już trzecia dekada XIX wieku (1831 rok), wytwórnia Florio byłą pierwszą we Włoszech wytwórnią wina o charakterze przemysłowym Zbudowana została frontalnie na blisko kilometrowej długości wybrzeża. Posiadając również flotę statków parowych, Florio uzyskał wyrażną przewagę nad swymi angielskimi konkurentami. Dzisiaj Florio należy do Cinzano. Po blisko stu latach intensywnego rozwoju, kiedy była równą Sherry i Porto, jak to często bywa, nastąpił okres recesji, zmniejszenia zainteresowania się winami z Marsala. W latach pięćdziesiątych spadła raczej do roli wina kuchennego. Od połowy lat 80-tych XX wieku, regulacje prawne zdyscyplinowały produkcję wina i powoli przywracany jest ich dawny prestiż.
Wspomniany John Woodhouse określił techniki produkcji win marsala, które stosuje sie do dziś. Podobnie jak w Sherry i Maderze smak tego wina wiąże się z oksydacją w procesie dojrzewania. Marsala mogą być produkowane w stylu wytrawnym (secco), półsłodkim (semisecco) i słodkim (dolce). Początkowo marsala winifikowane są jako wytrawne, osiągając minimum 12% alkoholu. W zależności od od tego jaki styl wina zamierza się osiągnąć, do wytrawnego marsala dodaje się skoncentrowanego moszczu. Ten skoncentrowany moszcz otrzymuje się poprzez jego gotowanie (cotto lub musto cotto) albo mieszanie z alkoholem (sifone lub z francuska mistella). Na rynku można spotkać marsala różnej jakości i stylu: Fine, Superiore, Superiore Riserva, Vergine, Vergine Stravecchio lub Vergine Riserva.
MOSCATO DI PANTELLERIA
Wino to, mimo swej nazwy produkuje się głównie z miejscowej odmiany o nazwie Zibibbo, zresztą zbliżonej charakterem do Moscato. Z odmiany tej produkuje sie zarówno stołowe wina jak i destyluje grappę. Co ambitniejsi winiarze robią z Zibibbo mocne wino podobne do Marsala, ale częściowo winifikowane bez dodatku spirytusu. Wyspa Pantelleria jest najbardziej na południe wysuniętym terytorium Włoch, prawie u progu Afryki. Wyspa i jej wina, zgodnie z legendą, kartagińska bogini Tanit chciała zwrócić na siebie uwagę Apollo. Spytała Wenus, patronkę kochanków, jak ma to zrobić? Wenus poradziła jej zostać osobą podającą mu boski napój – ambrozję. Tanit posłuchała rady Wenus, ale zamiast Ambrozji wlała do kielicha sfermentowanego soku z winogron z Pantelleria. Podstęp się udał i napój nie tylko zwrócił uwagę na boginię, ale także spowodował, że Apollo się w niej zakochał. Odtąd mówi się, że Pantelleria jest winem zdolnym zastąpić Ambrozję. Mimo, że Moscato uprawia sie na wyspie od niepamiętnych czasów, poza wyspą zaczęło być sławne dopiero od 1883 roku, kiedy to Cantine Rallo, która była już aktywna na rynkach światowych, dodała to wino do listy swoich win Marsala. Polubili wino najpierw Sycylijczycy, gdzie zwyczajowo pije się to wino 13 kwietnia, w dniu Świętego Marcina. Wino otrzymało nagrodę na Wystawie w Paryżu w roku 1900 i 1936, weszło więc na listę typowych win włoskich dla jego delikatności, pięknego bukietu, aksamitnej słodyczy, ponętnego i chojnego smaku.
FINE
To najbardziej popularne marsala o zawartości 17% alkoholu, który zwykle dojrzewa jeden rok. Superiore powinien mieć przynajmniej 18% alkoholu i dojrzewać dwa lata w dębie, a Superiore Riserva – minimum 4 lata. Superiore bywają także nazywane Garibaldi Dolce (GD), London Particular (LP) lub Superior Old Marsala (SOM). Najwyższej klasy Marsala to Vergine, której nie można uzupełniać Cotto czy Sifone, ale musi dojrzewać w drewnie minimum 5 lat. Vergine Straveccio lub Riserva musi dojrzewać w drewnie minimum 10 lat. Vergine są wytrawne, dość szorskie, proste, o posmaku karmelu lub toffee z akcentami palonego drewna. Wytrawne Marsala są znakomite jako aperitif, pozostałe traktować należy jako wina deserowe. Od 1984 roku dodatkowo mozna umieszczać na etykietach takie określenia jak Ambra (bursztynowe), Oro (złote) i Rubino (rubinowe).
AMBRA I ORO
Ambra i Oro oznaczaja Marsala produkowane z białych odmian winorośli Catarratto, Inzolia, Grillo i Damaschino. Ponadto w wersjach Ambra nie można dodawać Cotto. Ambra z wiekiem ciemnieje. Rubino oznacza zaś Marsala produkowane z czerwonych winogron Perricone, Calabrese i Nerello (Rubino mogą zawierać w swym składzie do 30% win białych). Jeśli spotkamy w sklepie Marsala określane jako Marsala Speciali lub Cremevo (Cremevo Zabaione Vino Aromatizzato), będzie to wino składajace sie w 80% z marsala uzupełnione o zółtka lub kawę. Niektóre firmy produkują przyjemne Marsala likierowe o smaku migdałowym (podobnym do Amaretto).
APELACJE REGIONALNE
DOCG
Cerasuolo di Vittoria
DOC
Alcamo or Bianco d\’Alcamo
Contea di Sclafani
Contessa Entellina
Delia Nivolelli
Eloro
Erice
Etna
Faro
Malvasia delle Lipari
Mamertino di Milazzo
Marsala
Menfi
Monreale
Moscato di Noto
Moscato di Pantelleria
Moscato di Siracusa
Moscato Passito di Pantelleria
Riesi
Salaparuta
Sambuca di Sicilia
Santa Margherita di Belice
Sciacca
Vittoria
IGT
Camarro
Colli Ericini
Fontanarossa di Cerda
Salemi
Salina
Sicilia
Valle Belice