Szkocka whisky

Szkocka whisky. Szkocja jest kolebką whisky i wiodącym producentem single malt’ów na świecie, z ponad osiemdziesięcioma działającymi destylarniami. Whisky to nie tylko przemysł czy narodowy napój Szkocji, ale również istotna część historii i dziedzictwa kraju. Wszystkie szkockie whisky były pierwotnie produkowane ze słodowanego jęczmienia. Komercyjne gorzelnie zaczęły wprowadzać whisky z pszenicy i żyta pod koniec XVIII wieku. Szkockie whisky muszą być leżakowane w dębowych beczkach przez co najmniej trzy lata. Najczęściej używa się baryłek po bourbonie lub hiszpańskim sherry. Każde oświadczenie dotyczące wieku na butelce szkockiej whisky, wyrażone w postaci liczbowej, odzwierciedla wiek najmłodszej whisky użytej do wytworzenia tego produktu. Należy pamiętać, że wiek dotyczy dojrzewania trunku w beczkach, a nie w butelce. Na etykiecie butelki, poza wiekiem, pojawia się informacja o rodzaju whisky, zawartości alkoholu i oczywiście nazwa marki (zwykle taka sama, jak nazwa destylarni, z której pochodzi, np. gorzelnia Lagavulin określa swoje whisky nazwą Lagavulin). Niektórzy producenci udostępniają również informacje dotyczące filtracji whisky lub procesów dojrzewania (np. finiszowanie trunku w beczkach po słodkim Porto).

Szkocka whisky dzieli się na różne rodzaje:

Single malt Scotch whisky – whisky produkowana wyłącznie ze słodowanego jęczmienia w obrębie jednej destylarni. Destylacja zachodzi w tradyjnych alembikach.

Single grain Scotch whisky – whisky produkowana w obrębie jednej destylarni, ze słodowanego jęczmienia oraz mieszanki innych zbóż.

Blended malt Scotch whisky – whisky powstająca w wyniku zmieszania dwóch lub więcej whisky typu single malt z różnych destylarni.

Blended Scotch whisky – whisky produkowana z mieszanki destylatów zbożowych z whisky typu single malt, z kilku bądź kilkunastu destylarni. To najpopularniejszy rodzaj whisky, obejmujący 90% całej produkcji w Szkocji.

Pod kątem produkcji whisky, Szkocja była kiedyś podzielona na cztery regiony: The Highlands, The Lowlands, wyspę Islay oraz Campbeltown. Z regionu Highlands, ze względu na dużą liczbę znajdujących się tam destylarni, wyodrębniono jeszcze Speyside. The Highlands obejmuje również wszystkie wyspy, na których produkuje się whisky (za wyjątkiem Islay).

ISLAY

Przykłady destylarni: Ardbeg, Laphroaig, Lagavulin.
Typowe aromaty: torf, dym, słona morska woda, jabłka.

Na wyspie Islay znajduje się obecnie osiem działających destylarni. Większość z nich produkuje wyraziste, torfowe whisky z dymnym podłożem, a to zazwyczaj dzieli koneserów na dwa obozy: „kocham” albo „nienawidzę”. Charakter trunków z Islay bierze się z używania mocno torfowanego jęczmienia oraz lokalnych wód źródlanych, które płyną przez ponad tysiącletnie torfowiska. W Port Ellen, dziś nieczynnej gorzelni, słoduje się większość jęczmienia wykorzystywanego przez wszystkie destylarnie na wyspie. Należy wspomnieć o dwóch destylarniach, Bunnahabhain i Bruichladdich, które stanowią wyjątek od reguły i są znane z delikatnych, znacznie mniej torfowych whisky. Ardbeg, Laphroaig i Lagavulin to ikoniczne marki, które zjednują sobie legiony miłośników, a ich ilość i oddanie rośnie z każdym dniem. Najmłodsza gorzelnia na wyspie to Kilchoman (założona w 2005 roku), ale zapotrzebowanie na unikalne destylaty z Islay jest spore, zatem trzeba się spodziewać, że liczba producentów w najbliższych latach wzrośnie.

LOWLANDS

Przykłady destylarni: Glenkinchie, Auchentoshan.
Typowe aromaty: toffee, pieczywo tostowe, wiciokrzew, nuty trawiaste, cynamon.

Lowlands to drugi największy pod względem geograficznym region produkcji whisky w Szkocji, ale obecnie znajduje się tam zaledwie sześć destylarni. Region obejmuje południową część kraju; umowna linia graniczna między sąsiadującymi Lowlands a Highlands przecina Szkocję nad Edynburgiem i Glasgow. Whisky z Lowlands charakteryzują się lekkim i łagodnym stylem bez nut torfowych; śródlądowe położenie zapewnia też brak słonych akcentów. Tradycyjnie (choć nie wszystkie), whisky z tego regionu przechodzą proces trzykrotnej destylacji, czemu zawdzięczają swoją miękkość i subtelność.

CAMPBELTOWN

Przykłady destylarni: Springbank, Glen Scotia.
Typowe aromaty: Słona morska woda, suszone owoce, dym, wanilia.

Region Campbeltown stanowi część kontynentalnej Szkocji, lecz znajduje się na samym południu półwyspu Kintyre i nosi pewne znamiona regionu wyspiarskiego; geograficznie rzecz ujmując, Campbeltown zlokalizowane jest bliżej wysp Arran i Islay niż którakolwiek kontynentalna destylarnia. Jeszcze sto lat temu region rozwijał się prężnie i funkcjonowało tam ponad trzydzieści gorzelni, ale obecnie Campbeltown może poszczycić się zaledwie trzema gorzelniami. Jest to niewielki region, ale produkuje się tam bardzo różne w stylu whisky – destylarnia Springbank znana jest z potężnych i dymnych trunków, podczas gdy w Glen Scotia powstają whisky zwiewne, lekkie i trawiaste. Cechą wspólną wszystkich destylatów z południowego Kintyre jest wytrawność i pikantność.

HIGHLANDS

Przykłady destylarni: Edradour, Balblair, Talisker, Jura.
Typowe aromaty: słód, dębina, ciasto z owocami, suszone owoce, wanilia, dym.

Highlands to największy pod względem geograficznym region produkcji szkockiej whisky. Obejmuje północną część kontynentalnej Szkocji powyżej Glasgow i Edynburga, ale w skład regionu wchodzą również wyspy okalające wybrzeże kraju (nie licząc Islay, która stanowi osobną kategorię). Z powodu tak dużej rozpiętości geograficznej, oferuje szereg stylów i cech charakterystycznych dla różnych podregionów.

Aby ułatwić klasyfikację trzydziestu funkcjonujących destylarni w regionie, można podzielić go według róży wiatrów:

Północne Highlands – kraina potężnych, bogatych w zbożowe nuty, słodkich whisky np. Dalmore.
Południowe Highlands – kraina lżejszych, owocowych, relatywnie wytrawnych whisky np. Edradour.
Wschodnie Highlands – kraina treściwych, korpulentnych whisky, często z wyraźną nutą sherry np. Glendronach.
Zachodnie Highlands – kraina masywnych, pełnych ciała whisky, często z dymnymi i słonymi nutami np. Oban

Ze względu na różnorodność, whisky produkowane na szkockich wyspach zasługuje na osobną, prawnie uregulowaną kategorię, ale jak dotychczas zalicza się je do regionu Highlands. Na Orkadach znajdują się dwie destylarnie – Highland Park i Scapa, na wyspie Lewis jest destylarnia Abhainn Dearg, Talisker znajduje się na wyspie Skye, Tobermory na wyspie Mull, a destylarnie Jura oraz Arran noszą nazwy wysp, na których są położone. Trunki produkowane na wymienionych wyspach mają rozmaite style, ale ich cechami wspólnymi są akcenty torfowe i słone, wynikające z nadmorskiego usytuowania.

SPEYSIDE

Przykłady destylarni: Benriach, Glenlivet, Glenfiddich.
Typowe aromaty: jabłko, wanilia, dębina, słód, gałka muszkatołowa, suszone owoce.

Mimo że nie należy do największych, w regionie Speyside mieści się obecnie ponad sześćdziesiąt destylarni (w tym najpopularniejsze na świecie: Glenfiddich oraz Glenlivet) i jest zlokalizowany w północno-wschodniej części Szkocji, w pobliżu rzeki Spey. Kiedyś region był częścią Highlands, ale ze względu na dużą ilość gorzelni, w 2009 wyodrębniono nowy region produkcji whisky – Speyside. Produkuje się tutaj ponad 60% wszystkich szkockich single malt’ów. Whisky ze Speyside charakteryzują się słodkim, łagodnym obliczem bez nut torfowych. W wielu znajdziemy lekkie akcenty trawiaste i korzenne, nuty sherry albo pikantnych przypraw.

Bartosz Siepiera
FESTUS.PL