Portugalia
Ten interesujący kraj rozwijał się w izolacji od reszty Europy a jednocześnie, co jest paradoksalne, przez stulecia był potęgą na morzu odkrywając dla Europy ładny kawałek świata. Ale wróćmy do wina. Winiarstwo portugalskie ściśle związane jest z eksportem wina, głównie porto i madery. Te znakomite wzmacniane wina są wizytówką portugalskiego winiarstwa i znane są na całym świecie. Dla Europy i reszty świata historia win portugalskich była i jest związana przede wszystkim z Porto i Maderą. Po inwazji Napoleona na Półwysep Iberyjski w 1803 roku Anglicy zaczęli importować wina z okolic Lisbony – Bucelas i Carcavelos, zwanych po prostu lizbońskimi. Wina te popularne były aż do lat siedemdziesiątych XIX wieku, czyli do początku wielkich zniszczeń dokonanych przez filokserę w winnicach portugalskich (jak i w całej Europie). Duży wysiłek kolejnych rządów w XX wiecznej Portugalii spowodował zasadnicze uporządkowanie tutejszego winiarstwa, chociaż do dziś nie jest ono naprawdę odkryte nawet dla Europy.
Przyzwyczajeni do francuskiej klasyfikacji AOC, nie zapominajmy że jej prekursorem była Portugalia. Już w 1756 roku ówczesny premier Portugalii markiz Pombal ustanowił prawo chroniące autentyczność Porto, ściśle określając obszar winnic doliny Douro produkujących wina do jego produkcji. Między rokiem 1908 a 1929 status RD (Regioes Demarcadas), po wejściu do Unii Europejskiej zamienionej na DOC, otrzymały regiony Bucelas, Colares, Carcavelos, Dao, Madeira, Setubal i Vinho Verde. W latach 1979/80 status ten otrzymały regiony Bairrada, Algarve i Douro (w odniesieniu do win stołowych, nie związanych z Porto).
Poza Porto i Maderą największym międzynarodowym sukcesem winiarskim wydaje się być półsłodkie, lekko musujące, Mateus Rosé. Ta sławna marka stworzona i wylansowana została w 1942 roku przez Fernando van Zeller Guedes, którego rodzina zajmowała się produkcją Vinho Verde. Do tego \”wynalazku\” zainspirowała pana Fernando naturalna skłonność tych win do \”bąbelkowania\” . Słodycz tego wina tworzona była poprzez jego dosładzanie, a związane to było z dostosowaniem go do wymogów rynku północnej Ameryki i Europy. W latach 80-tych zaczęto wytwarzać także białą wersję Mateusa, która stanowi dziś ponad 40% eksportu portugalskich win stołowych. W Polsce Mateus jest znany, ale prawie niewidoczny na półkach sklepowych.
Klasyfikacyjnie najlepsze wina portugalskie maja status DOC (Denominaćao de Origem Controlada) i IPR (Indicaćao de Proveniencia Regulamentada), teoretycznie w drodze do pełnego DOC, mniej więcej odpowiednik francuskiego VDQS.
VINHO VERDE
Lekkie, kwaskowate, wyróżniające się, zazwyczaj lekko musujące wino produkowane w północno-zachodniej części Portugalii. Dosłownie oznacza to \”zielone wino\”, co raczej odnosi się do jego młodości niż koloru. Jest to największy DOC w Portugalii. DOC Vinho Verde dzieli się na 6 subregionów wyznaczonych przez różnice klimatyczne i odmiany białej winorośli. Najlepsze i najdroższe pochodzą z północnej części regionu, są jednocześnie najmniej dla tego regionu typowe, wytwarza się je ze szlachetnej odmiany Alvarinho. Tradycyjnie Vinho Verde jest bardzo wytrawne, ale jego handlowe marki przeznaczone na eksport są słodzone. Zarówno białe jak i czerwone powinny być skonsumowane w ciągu roku od zbioru, aby zachować owocowość i świeżość. Vinho Verde należy do najbardziej znanych i jest jednym z najwcześniej eksportowanych win portugalskich. Region graniczy od północy z hiszpańską Galicją, na zachodzie z Oceanem Atlantyckim a na wschodzie i południu od reszty Portugalii oddzielają go łańcuchy górskie. Czerwone Vinho Verde jest cierpkie, świeże, agresywne, dobre do wschodniej, tajskiej kuchni lub innych kuchni Pacyfiku. W Portugalii podaje się je do duszonej wołowiny, do niektórych grilowanych ryb i sardynek.
DOURO
Wina Doliny Douro odkryli Anglicy w końcu XVII wieku, stopniowo przekształcając je z wytrawnego, czerwonego wina na słodkie, wzmacniane, deserowe, znane dziś jako Porto. Ale dzisiaj tylko połowa win tu wytwarzanych wraca do Porto. Pozostała część służy do produkcji wytrawnych win stołowych z własną apelacją DOC, ustanowioną w 1982 roku. Przez długie lata wina z Douro traktowane były jako ubogi kuzyn Porto, większość konsumowana była lokalnie. Staranna selekcja gron, butelkowanie w winnicach, powoli zaczęły cieszyć się coraz większym zainteresowaniem jako wina klasy światowej. Ultranowoczesne wyposażenie wytwórni umożliwia produkcję coraz lepszego wina. Widok winnic Doliny Douro jest fascynujący. Wino rośnie na wysokich, skalistych brzegach rzeki, na glebie jałowej i suchej, w wysokiej temperaturze lata. Te stresujące warunki tworzą wina o wielkiej koncentracji, full body, głębokim kolorze, ale o niskiej kwasowości. Aby uzyskać lepiej zrównoważone wino, miesza się wina z różnych wysokości. Główne odmiany Douro są identyczne co w Porto: Touriga Nacional, mocne, zrównoważone a nawet eleganckie, Tinto Roriz, mocne,dobrze wybarwione, garbnikowe, Tinta Barocca – kobiece i czarujące, Tauriga Francesa – kwiatowe a Tinto Cao szlachetne i delikatne, w przeciwieństwie do bardzo korzennej Tinta da Barca.
DAO
Region w północno-centralnej części Portugalii znany przede wszystkich ze swych dobrych czerwonych win. Granice regionu wyznaczono już w 1908 roku. Czerwone Dao są zwykle mocne,wytrawne, garbnikowe nieco ziołowe w smaku. Z wiekiem stają się gładsze, aksamitne. Najlepsze pochodzą od Sogrape, Caves Sao Joao, Caves Alianća, Josése Maria da Fonseca, Quinta da Alameda. Łańcuchy górskie Bucaco, Caramulo and Serra da Estrela chronią winnice przed wiatrami znad Atlantyku, w związku z tym panuje tu klimat raczej śródziemnomorski. Deszczowa zima, po której następuje gorąca, suche lato i długa, chłodna jesień. Idealna pogoda dla wolnej fermentacji aksamitnych win o silnym aromacie. Produkuje się tu około 5,5 mln skrzynek wina (80% czerwonego i 20% białego). Białe wina przeważają w zachodniej części regionu, bardziej zyznej, płaskiej i niżej oiłożonej. Wschodnia część, wyżej położona, u stóp Serra da Estrela, jest idealna dla win czerwonych. Winnice Dão to głównie małe parcele pośród owocowych sadów, farm, dębów, sosen, drzew oliwnych i eukaliptusów. Gleby przeważnie granitowe z niewielka ilością łupków. Niezbyt żyzne gleby sprzyjają winorośli, umiarkowanej wydajności, idealne dla jakości wina.
BAIRRADA
Jako wydzielony region winiarski ustanowiony został w 1908 roku, obecnie DOC. Niezwykłość tego regionu, jak na warunki portugalskie, polega na tym, że ponad 70% tutejszych win jest czerwona i wytwarzana z jednego szczepu – Baga. Tutaj produkuje się różowego Mateusa. Nazwa Bairrada pochodzi od słowa Barro – glina, to właśnie ona wraz z wapieniem i piaskiem tworzy glebę tego regionu. Zapiski o produkcji winiarskiej Bairrady sięgają ponad 1000 lat.
BUCELAS
Maleńki region na północ od Lizbony produkujący białe wina, w wiktoriańskiej Anglii nazywane portugalskim Hockiem. Arinto, biały szczep, z którego wytwarza się to białe wino podobno ma jakiś związek z niemieckim Rieslingiem (Hock, jak zapewne Państwo wiedzą, jest angielskim określeniem wina reńskiego – od Hochheim nad Menem).
COLARES
Region Estramadura. Znakomity choć niezwykle mały region na północ od Lizbony.
CARCAVELOS
Region Estramadura. Niewielki region produkujący dobre, wzmacniane wina o orzechowym posmaku przypominające nieco Tawny porto.
SETUBAL
Mały region na południe od Lizbony wytwarzający aromatyczne, likierowe wina na bazie szczepu Muscat. Klasyczny Setubal produkuje się z trzech odmian tej winorośli: Muscata Aleksandryjskiego (zwanego tu Muscat de Setubal), Moscatel do Douro i dość rzadkiego, o różowej skórce Moscatel Roxo. Większość tych wzmacnianych win butelkuje się po 6 lub dwudziestoletnim dojrzewaniu w dębie. Te 6 letnie osiagają piękną bursztynowo – pomarańczową barwę, 20 letnie zaś osiągają głęboki, brązowy kolor.
ALENTEJO
Duży region winiarski, który zaczyna być bardzo modny wśród koneserów win portugalskich. Na glebach, głównie pochodzenia wulkanicznego, od granitów po kwarc, na czerwonych łupkach oraz kredzie wytwarzają wina bardzo mali producenci (do 250 skrzynek rocznie) oraz wielkie prywatne przedsiębiorstwa produkujące powyżej 250 tysięcy skrzynek rocznie. Czerwone wina są pełne ciała, kompleksowe, o smaku dojrzałych owoców gdy młode oraz eleganckie i zrównoważone, gdy dojrzeje. Najlepsze są smakowite, jedwabiste, bogate. Czasami robi się je jeszcze w glinianych amforach, jak za czasów rzymskich albo ugniata nogami w kamiennych zbiornikach jak w regionie Douro (porto). Inni produkują swoje wina na nowoczesny sposób, w stalowych zbiornikach a dojrzewanie przeprowadzając w znanych już nam barriques dla uzyskania kompleksowości i długowieczności. Alentejo ma 8 subregionów, a wśród nich status AOC posiadają: Portalegre, Borba, Redondo i Reguengos i Vidigueira.
POZOSTAŁE REGIONY
Evora (Alentejo – IPR), Borba (Alentejo), DOC w regionie Alentejo w południowo-wschodniej części Portugalii. Przeważa tu odmiana Periquita z Trincadeira Preta i Moreto, Portalegra (Alentejo) DOC – tutaj uprawia się trochę Periquita, ale przeważa Tempranillo zwane tu Aragonez, Trincadeira Preta (lub Tinta Amarela) i Grand Noir, Redondo (Alentejo) tutaj, podobnie jak w Reguengos uprawia się Periquitq, Aragonez i Trincadeira Preta, Reguengos (Alentejo), DOC, Vidigueira (Alentejo) DOC, dalekie południe regionu, miejsce będące ojczyzną rzadkiej winorośli o nazwie Alfrocheiro Preto, spotykane również w Dao, Lagoa (DOC) – Region Algarve, apelacja ta znajduje sie na obszarze Albufeira I Lagoa. Piaszczysta gleba i ciepły klimat dają winom bogaty smak. Czerwone dobrze się starzeją, są łatwe w piciu. Białe są miękkie, full-body. Jedne i drugie charakteryzują się wysoką zawartością alkoholu, Lagos (DOC) – Region Algarve (winnice w okolicach Aljezur, Lagos I Sagres. Czerwone wina są gładkie, owocowe, niską kwasowością. Białe wina mają kolor jasno cytrynowy, niezbyt lekkie, raczej z tendencja do full-body), Portimão (DOC) – Region Algarve (Czerwone wina z tej apelacji są gładkie, z niską kwasowością i wysokim poziomem alkoholu. Białe wina są koloru słomkowego, miękkie I aromatyczne), Tavira (DOC) – Region Algarve (apelacja ta obejmuje gminy Castro Marim, Faro, Sao Bras de Alportel, Tavira i Vila Real de Santo Antonio. Wina tutejsze są miękkie, z owocowym aromatem. Białe koloru słomkowego, full-body), Madeira (DOC), Lourinhã (DOC) – Region Estramadura, Chaves (IPR) – Region Tras-Os-Montes, Planalto Mirandes (IPR) – Region Tras-Os-Montes, Valpacos (IPR) – Region Tras-Os-Montes, Encostas da Nave (IPR), Varosa (IPR)-Region Tras-Os-Montes, Lafoes (IPR), Castelo Rodrigo (IPR), Cova da Beira (IPR), Pinhel (IPR), Chamusca (IPR), Almerim (IPR), Coruche (IPR), Cartaxo (IPR), Santarem (IPR), Tomar (IPR), Alcobaca (IPR), Encostas de Aire (IPR), Obidos (IPR), Alenquer (DOC) – Region Estramadura, Arruda (IPR), Torres Vedras (IPR), Palmela, Granja-Amareleja (Alentejo – IPR), Moura (IPR), Biscoitos (IPR), Pico (IPR), Graciosa (IPR).