Grecja

Wielu z nas wina greckie kojarzą się z Retsiną, antycznym winem o aromacie przypominającym szpitalne środki dezynfekujące. Grecja oferuje także wiele oryginalnych win, z oryginalnych, własnych , antycznych szczepów, które mogą okazać się interesujące w obliczu homogenizacji i uciążliwej standaryzacji win. Biorąc pod uwagę polską rzeczywistość polecam jednak długą podróż do Grecji.

GRECJA CENTRALNA
W uprawie jest około 29 tysiecy hektarów, z których wytwarza sie około 2 milionów hektolitrów wina. Grecja Centralna jest głównym producentem znanej nam wszystkim Retsiny, produkowanej głównie ze szczepu Savatiano. Odmiana ta stanowi prawie 90% upraw w Attyce i około 75 % w Evii. Savatiano charakteryzuje sie niską kwasowością. Innym uprawianym tu szczepem jest Roditis, pochodzący z Tessalii, z którego produkuje sie wina typu rosé. W mniejszym stopniu uprawia sie tu Asyrtiko i Athiri, Chardonnay i Sauvignon Blanc, Cabernet Sauvignon.

EPIRUS
Najbardziej górzysty region winiarski Grecji produkuje ponad 30 tysiecy hektolitrów wina rocznie. Do najlepszych producentów tego regionu należy Zitsa, Ioannina, Metsovo. Jednym z najbardziej nowoczesnych producentów jest Katogi Averoff, produkująca uważane za najlepsze w Grecji Cabernet Sauvignon.

MACEDONIA
Z 13 tysięcy hektarów wytwarza sie tu około 460 tysiecy hektolitrów wina. Region ma cechy bardziej bałkańskie niż egejskie, nawet część wybrzeża ma inny charakter niż południowa Grecja i wyspy. W Macedonii robi się wino od czasów starożytnych. Przypuszcza się, że w niektórych okolicach nawet od 5 tysięcy lat. Jednym z bardziej znanych regionów Macedonii jest Naoussa posiadająca klasę OPAP ( dla ułatwienia uznajmy, że jest to odpowiedni francuskiego AOC)  ustanowiony w 1971 roku) i jedyny dozwolony tam szczep Xynomavro, trudny, ale bardzo obiecujący. Macedonia po dziś dzień jest najbardziej znanym regionem winiarskim na świecie. Drugim znakomitym szczepem jest Agiorgitiko (St.George). W Naousa swoje korzenie posiada jedna z największych greckich firm winiarskich Boutari, produkująca ponad 15 milionów butelek rocznie i eksportująca swe wina do 38 krajów na świecie. Oprócz Naousa wina produkuje się w  Amyndaio, na zachód od Naousa, gdzie do najważniejszych należą dwie winnice Grypas i Vegoritis, także rodzinnie powiązane z Grupą Boutari. Pominę winnice w  Goumenissa, Giannitsa, okolicach Thessaloniki, skąd win w Polsce nie zauważyłem. Ale z pewnością obecne są wina z Haldikiki, z winnic Tsantali, jednej z największych i najprężniejszych w Grecji.

PELOPONEZ
Około 60 tysięcy hektarów upraw i ponad 1,5 miliona hektolitrów wina. Historię wina na Peloponezie niektórzy oceniają na 7000 lat. W wiekach średnich najbardziej znanym greckim winem była Malvasia, dzisiaj zdecydowanie mniej ceniona niż dawniej. W tej górzystej krainie ludność skupiona jest oczywiście wzdłuż wybrzeża, winnice także, pną się po jego zboczach . Do najbardziej znanych appellation w tym regionie należy Nemea, Patras, Mavrodaphne de Patras. Oczywiście na plan pierwszy od lat wysuwa się Nemea, wino wytwarzane ze szczepu agiorgitico, doskonale zaadoptowanej w tej części Grecji, uważana za perłę współczesnych win greckich. Wino , przezywane krwią Herkulesa dla swej intensywnie czerwonej sukni, doskonale sie starzeje. Znakomite do czerwonych mięs w sosie. Do najlepszych należą winnice Boutari, Semeli, Tsantalis, Skouras i Papaioannou. Szczególnie ten ostatni, Thanasis Papaioannou jest szczególnie cenioną postacią w greckim winiarstwie, posiada najwyższej jakości portfolio win w całej Grecji. Niestety, nie spotkałem jego win w Polsce. Do równie znakomitych należy winnica George Palyvos, winiarza od czterech pokoleń produkujących wina w Nemea. Patras produkuje wina białe, wytrawne, świeże, przyjemne z odmiany Roditis. Mavrodaphne to czerwone wino likierowe z odmiany o tej samej nazwie. Muscat de Patras jest białym likierowym winem w typie francuskich VDN-ów. Wiele interesujących win produkuje się  w innych częściach Poloponezu takich jak: Argolida, Mantinia, Eleia, Achaia ( w Polsce dostępne są wina z Achaia Claus, najbardziej interesująca jest słodka Mavrodaphne), Egio, Lakonia i Messinia.

TESSALIA
87000 hektarów, około 425 tysiecy hektolitrów wina. Tessalia graniczy na północy z Macedonią, na zachodzie z Epirusem, na południu z Grecją Centralną. Winnice Rapsani leżą na wysokości 400-700 metrów, produkują wina w stytlu borsdoskim, a także eleganckie Chardonnay, na zachód od Rapsani leży apelacja Tarnavos, w okresie okupacjooi tureckiej raczej uprawiano tu zboże. Przede wszystkim robi się tu słodkie wina Moschato Amvourgou (tzw,czerwony muscat hamburski). W północnej Tessalii w okolicach Larissa wytwarza się podobne wina.

TRACJA
Około 20000 tysiecy hektarów, 50 tysiecy hektolitrów. Północno-wschodnia Grecja. Nieco mniej winiarsko rozwinięty region Grecji, jest tu stosunkowo duża populacja muzułmanów, co jest niewątpliwie spuścizną panowania tureckiego. Wina stąd mają głównie znaczenie lokalne. Istnieje pewne podobieństwo z winami bułgarskimi. Uprawia się tu biały, dosyć pospolity szczep Zoumiatiko czyli bułgarski Dimiat, czerwony Mavroudi Thrakis, czyli prawdopodobnie klon bułgarskiego szczepu Mavrud, Pamidi czyli  odpowiednik bułgarskiej odmiany Pamid.  Winiarska firma Tsantalis, jedna z najprężniejszych w Grecji obsadziła tu w 1992 roku około 50 hektarów winnic odmianami Roditis, Zoumiatis(Dimiat), Muskatem aleksandryjskim i Limnio, ale także Chardonnay, Sauvignon Blanc, Cabernet Sauvignon, Grenache, Syrah i Merlot.

MORZE EGEJSKIE
Na Morzu Egejskich uprawia sie około 9 tysięcy hektarów, z produkcją około 150 tysięcy hektolitrów wina. Do najbardziej znanych wysp należą Kreta, Limnos, Mykonos, Paros, Rodos, Samos i Santorini. Wyspy Egejskie należą do najstarszych regionów winiarskich świata, od czasów fenickich i egipskich poczynając. Wina z tych wysp były niezwykle wysoko cenione w czasach antycznych, szcególnie mocna, słodka Malvasia. Nie ma wątpliwości, że największym stymulatorem winiarstwa na wyspach  Morza Egejskiego stała się turystyka, szczególnie po II Wojnie Światowej (Samos, Santorini, Kreta). Dosyć gorący klimat na wyspach powoduje, że trudno jest tu o wina o wysokich standardach, w rozumieniu nowoczesnego winiarstwa. Ale wyżej położone winnice, nowoczesne techniki winiarskie, mikroklimat tworzony przez morskie wiatry, górskie doliny, i odpowiednie odmiany winorośli powodują, że wina stąd stają się lepsze i zaczynają konkurować z innymi regionami Grecji. W czasach pewnej homogenizacji win, antyczne tradycje miejscowego winiarstwa stają się dzisiaj czymś bardzo atrakcyjnym. Dobrym przykładem może być Vinsanto z Santorini. Podobnie jest z muscatem z Samos. Swoje antyczne winiarskie korzenie wykorzystują  także Mykonos, Paros, Limnos i Rodos.

KRETA
Na tej największej z wysp Morza Egejskiego (piąta pod względem wielkości na Morzu Śródziemnym) produkuje się 20% wszystkich win greckich. Wyspa ma bardzo zróżnicowany krajobraz, zdominowany przez łańcuch górski ciągnący się z zachodu na wschód, z najwyższym szczytem Psiloritis o wysokości 2456 metrów! Na Krecie istnieją cztery główne obszary uprawy winorośli: Archanes (około 500 hektarów na wysokości około 700 metrów, głównie odmiany Kotsifali), Dafnes (około 400 hektarów upraw, głównie odmiany Liatiko, rosnącej na zboczach Psiloritis, na wysokości około 300-400 metrów), Peza (około 800 hektarów odmian Kotsifali, Mandilaria i Villana na wysokości powyżej 600 metrów), Sitia (około 700 hektarów odmiany Liatiko na wysokości powyżej 650 metrów). Wszystkie są dobrze chronione przed gorącymi, południowymi wiatrami łańcuchem górskim, który zabezpiecza doliny w wodę z topniejących śniegów. Kreta nigdy nie była zaatakowana przez filokserę.

SANTORINI (CYKLADY)
Winorośl na wyspie prowadzona jest w charakterystyczny sposób, coś w rodzaju girlandy (stefani), gdzie owoce rosną do wewnątrz, przez co nie są niszczone przez silne wiatry. Około 80% upraw stanowią odmiany białe, łącznie z czerwonymi jest ich około 1200 hektarów. Lata są tu gorące i suche, zimy zaś obfitują w silne ulewy.  

PAROS
Wyspa posiada swoją apelację od 1981 roku. Uprawia się tu miejscowe odmiany Mandilaria (33%) i Monemvasia (66%). Podobnie jak na Santorini, plantatorzy mają problem z silnymi wiatrami, stąd specjalnie prowadzona winorośl może osiągnąć nawet 4 metry długości.

LIMNOS
Wulkaniczna wyspa znajwyższym szczytem 430 metrów, w uprawie jest około 1000 hektarów głównie Limnio, zwanej także Kalambaki oraz bardziej popularny Muskat Aleksandryjski.

RODOS
Własne AOC otrzymało w 1971 roku. Wyspa ma bardzo długą historię związaną z winiarstwem. Winorośl pokrywa 1800 hektarów (1100 ha Athiri i 600 ha Mandilaria). Na wyspie panuje klimat sprzyjający winiarstwu i turystom. Deszcze padają tu tylko poza sezonem, latem jest słonecznie z przyjemną, północną, chłodną bryzą.

SAMOS
Wyspa powstała na skutek dużego uskoku tektonicznego. W uprawie dominuje Muskat, z którego produkuje się znany, słodki Muscat z Samos. Około 1800 hektarów upraw, na wysokości około 800 metrów n.p.m.

MORZE JOŃSKIE
Na wyspach morza jońskiego, na obszarze około 8 700 hektarów produkuje się ponad 216 tysiecy hektolitrów wina, przede wszystkim na wyspach: Kefalonia, Korfu (Corfu, Kerkyra, Corcyra), Lefkada, Zakynthos (Zakinhos). Te najbardziej na zachód wysunięte wyspy maja wina wykazujące największe podobieństwo do win włoskich. Nie jest to dziwne, zważywszy  700 letni okres panowania ich panowania, szczególnie Wenecji (od 1386 do 1797 roku). Takie odmiany tutaj uprawiane jak Robola (wł.Ribolla) czy Vardea (wł.Verdea ), przypuszczalnie mają rodowód włoski. Odmiana, a przede wszystkim styl wina, które oznacza Verdea (zielone) nie jest czymś całkiem odosobnionym. Bardziej znane tego typu wino to  portugalskie Vinho Verde. Styl ten prawdopodobnie pochodzi z Grecji, polegał on na mieszaniu bardzo dojrzałych gron z jeszcze zielonymi, niedojrzałymi, dając charakterystyczne  o niedojrzałym smaku, o zielonkawym kolorze, lekko musujące wina. Portugalczycy jednak chcą widzieć w Vinho Verde raczej nowoczesny, ich własny styl wina niż ich greckie czy włoskie pochodzenie.

CEPHALONIA (KEFALONIA)
Górska wyspa z bogatą roślinnością, z kontrastowym krajobrazem. Uprawia się tu około 300 hektarów odmiany Robola na wapiennej glebie, na wysokości około 250-800 metrów. Poza tą odmianą uprawia się tu Muskat i Mavrodaphne a także Tsaoussi, Kozaniti i Perachoritiko.

ZAKINTHOS
Górzysta wyspa z dużą ilością opadów w ciągu całego roku, z małymi, żyznymi równinami. Najbardziej popularne uprawiane tu odmiany to Skiadopoulo, Pavlos, Goustoulidi. Ta ostatnia odmiana służy do produkcji tradycyjnego, miejscowego wina  Verdea (wł. Verde = zielone). Winogrona do tego wina zbierane są jeszcze latem, stąd ma zielonkawy odcień i jest dosyć kwaskowe.

KORFU
Wyspa rozdzielona jest przez dwie góry na trzy części. W części północnej dominują wina czerwone. Wzgórza w części centralnej  pokrytesą  rzadkim, anemicznym lasem. W części południowej obecnie przeważają wina białe. Na 1800 hektarach uprawia sie tu biały Kakotrigis, czerwony Petrokorinthos, Robola, Mavrodaphne i Muskat. Wina tutejsze nie zawierają żadnych chemicznych dodatków, są więc winami ekologicznymi. Mieszkańcy Korfupiją dużo wina, często produkując je we  własnych małych winnicach.

ODMIANY BIAŁE
Muscat i Malvasia znane są wszystkim miłośnikom wina. Assyrtiko, uważana jest za jedną z najlepszych białych odmian greckich. Pochodzi z wyspy Santorini, ale rozprzestrzeniła się w całej Grecji. Daje wina o dobrej strukturze i kwasowości. Athiri, inna odmiana, również z Santorini, często mieszana z Assyrtiko z uwagi na piękny aromat. Aidani, ta odmiana też pochodzi z Cyklad. Przeważnie służy do mieszania z innymi odmianami: Assyrtiko i Athiri, tworząc wina w stylu Vinsanto. Aidani daje strukturę, głębię i aromat jaśminu. Malagousia, odmiana niezwykle aromatyczna, bogata, daje wina o małej kwasowości, lepsza w kompanii z Assyrtiko. Robola, przypuszcza się ,że odmianę tę sprowadzili i posadzili Wenecjanie w XII i  XIII wieku. Niektórzy twierdzą, że Robola uprawiana była na wyspie Cephalonia jeszcze przed okupacją wenecką. Ma silnie cytrynowy smak na finiszu. Rhoditis ,jedna z najstarszych greckich białych odmian (Achaia), rośnie w wyższych partiach gór (około 600 metrów), daje znakomite, wytrawne wina o cytrusowym aromacie. Tsaoussi, wino mieszane głównie z Robola, wnoszi do tej mieszanki smak melona i miodu. Moschofilero, uprawiane na środkowym Peloponezie, na wysokości 600-800 metrów, o aromacie Muscata, winnym  smaku i wysokiej kwasowości.

ODMIANY CZERWONE
Aghiorghitiko (St. George), to najbardziej obiecująca rodzima, czerwona odmiana grecka, najbardziej rozpowszechniona  w dolinie Nemea we wschodniej części Poloponezu. Jest unikalną odmianą, wysoko wydajną, ale w wyższych partiach gór jest mniej wydajna i o wysokiej jakosci.Ma bardzo miękkie taniny, aromat czekolady i  dojrzałych czerwonych owoców, z długim skoncentrowanym finiszem. Tak więc odmiana ta może dać całkiem lekkie, słoneczne wina jak i wina pełne ciała. Avgoustiatis (wino Augusta)  pochodzi z wyspy Zakhynthos, obecnie uprawiana także w innych częściach Grecji. Jest owocowe i ma dobrą kwasowość. Próbuje się zestawiać go z Mourvedre. Mavrodaphne (Czarny Wawrzyn), rośnie w północnej części Peloponezu (Achaia), wykorzystuje się go do produkcji popularnych, greckich win słodkich (najbardziej znane jest Achaia Claus). Wielu producentów produkuje  z tej odmiany również wytrawne wina nazywane Mavro (czarne). Podobno odmiana ta może dać spektakularnej jakości wina, może się doczekamy? Xinomavro (tłum.kwaśne i czarne), jedno z najbardziej popularnych czerwonych win greckich pochodzi z Macedonii. Trudny szczep, tylko dla dobrego winiarza. Interesujące wino o aromacie porzeczek i czarnych oliwek, z akcentami korzennymi i ziołowym (oregano, tymianek,rozmaryn). Sugeruje wino o bardzo wysokiej kwasowości i ciemnym kolorze. Doskonałe do miejscowych mięs.

W 1999 roku uprawiano winorośl na obszarze około 129 tysięcy hektarów (o 6 tysięcy hektarów mniej niż w 1995 roku), z czego uzyskano około 3,7 mln hektolitrów wina.