od łac. „pyros” oznaczającego ogień (stąd wywodzi się także słowo pirotechnika); ważne, czasami trudne do określenia różne zapachy obejmujące wszystkie niuanse aromatyczne wynikające z opiekania, prażenia, pieczenia, palenia, suszenia lub smażenia substancji organicznych, są to także szczególne zapachy i smaki powstałe podczas rozkładu substancji zwierzęcych lub roślinnych destylowanych w wysokich temperaturach lub spalanych w zamkniętych pojemnikach, związanych z wydzielaniem się składników lotnych (kalcynacja); należą do nich: smoła, kreozot, skóra, sadza, popiół, węgiel drzewny, kauczuk, dym, atrament, kadzidło, grzanka (zapach pieczonego chleba), kasztan jadalny pieczony, masło, tytoń, fajka, cygaro, palone drewno, karmel, toffi, crème brûlée, krem krówkowy, wata cukrowa, kakao, czekolada, kawa, kawa palona, mokka, herbata, siano, grillowane migdały, konfitura; cechują większość win powstałych z bardzo dojrzałych winogron z gorącego klimatu, win typu rancio i tych, dla których w procesie élevage zastosowano mocno wypaloną beczkę (ekstrakcja drewna i zmiany wywołane utleniającymi reakcjami chemicznymi); → aromatów rodziny, zapach, przypalone, spalenizna, siano, wypalanie beczek, dąb, aromaty spożywcze
aromaty trzeciorzędne
jedna z trzech zasadniczych kategorii aromatów, które zwykło się określać mianem bukietu wina; rozwijają się w fazie élevage, podczas jego starzenia w butelce, głównie w środowisku redukcyjnym; najbardziej znanymi a.t. są trufle, czekolada, kokos, miód, marcepan, mokka oraz woń zwierzęca, taka jak sierść, skóra, piżmo; niektóre wina potrzebują wielu lat, by rozwinęły się w nich a.t.; ich wyrazistość zależy od rodzaju i rozmiarów naczynia, w którym ono dojrzewa (butelka czy kadź, drewno, stal, beton czy szkło), temperatury, piwnicy, zawartości alkoholu, cukru resztkowego, pH wina, obecności tlenu; → redukcja, rodzina aromatów, aromaty zwierzęce, aromaty empireumatyczne
aromaty spożywcze
subtelne aromaty, głównie występujące w cukiernictwie, takie jak miód, ciasto, masło (aromaty wtórne), kakao (aromaty trzeciorzędne, aromaty empireumatyczne), drożdże, bułeczka maślana, ser, świeży chleb, cydr, piwo, koniak itd.; wiele tych aromatów mieści się także w grupie aromatów eterycznych; → aromaty cukiernicze
aromaty cukiernicze
aromaty trzeciorzędne należące do różnych rodzin aromatów: owocowej (smażone owoce, pistacje, suszone owoce), kwiatowej (np. miód), korzennej (np. wanilia) i empireumatycznej (np. grillowane migdały); zapachy i smaki cukiernicze i korzenne pochodzą głównie od mniej lub bardziej wypalonej dębowej beczki; → aromatów rodziny, aromaty spożywcze, likierowe wina, dąb
wata cukrowa
charakterystyczny cukierkowy smak, pojawiający się w winach wytwarzanych w procesie fermentacji węglowej (np. beaujolais nouveau); te przypominające letnie owoce aromaty pojawiają się w wielu różowych winach, blush wines lub blanc de noir z Nowego Świata zawierających odrobinę cukru resztkowego; aromaty empireumatyczne
skóra rosyjska
skóra, aromaty empireumatyczne
rancio
od łac. „rancidus” – zjełczałe; określenie utlenionego smaku win wzmacnianych; aromat balsamiczny (umieszczany bywa także wsród aromatów chemicznych lub fermentacyjnych); termin wyróżniający styl białego wina wytwarzanego głównie w południowej Francji i Hiszpanii; w wyniku celowej oksydacji lub maderyzacji w małych beczułkach lub balonach szklanych (demi-john) wystawionych na działanie gorących promieni słonecznych otrzymuje się przeważnie słodkie wino o kolorze tawny i bogatym, unikalnym smaku (w Jerez jest to smak orzechów laskowych); takie wina, jak porto tawny, marsala, banyuls, madera czy wina z Château-Châlon z Jury mogą być określane jako r.; ten charakterystyczny zapach jest także typowy dla starych koniaków i armaniaków; jednak określenie „wino zmaderyzowane”, które ma podobne znaczenie, niesie ze sobą treść negatywną i przeznaczone jest dla win wytrawnych, które uległy utlenieniu; terminu r. czasami używa się w znaczeniu „stare”, „bardzo dojrzałe”; zwykle wino takie serwowane jest jako aperitif; chemicznie r. wywodzi się od utlenionych kwasów tłuszczowych rozpuszczonych w alkoholu, czyli ketonów, związków pochodnych od aldehydów, które stanowią o bogactwie smakowym i zapachowym win r. (acetale); głęboko zróżnicowane r. mogą przypominać ser rokfor, kandyzowane owoce, rodzynki sułtanki, morele; w odniesieniu do zwykłych wytrawnych win bywa używane w znaczeniu negatywnym; tak jak wino zmaderyzowane; porto; VDN; sherry; rimage; figa; aromaty empireumatyczne
przypalone
niezbyt precyzyjne wyrażenie używane dla określenia zapachu wina, od karmelu po palone drewno; może to być efekt przejrzałych winogron, wysokiej temperatury w czasie winobrania lub przebywania wina w wysokiej temperaturze; grzanka; aromaty empireumatyczne; kawa; oloroso; wypalanie beczek; dąb
prażenie
aromaty empireumatyczne obecne w rozwiniętych, białych i czerwonych winach; nuty prażenia są przywilejem win wysokiej jakości w ich apogeum; są częstsze w winach czerwonych niż białych, chociaż aromaty pieczonego chleba czy grillowanych migdałów nie są obce znakomitym winom białym, szczególnie chardonnay; grzanka
popiół
palone drewno
nieprzyjemny (wada) smak palonego drewna może wiązać się ze zbyt mocno wypaloną beczką lub zbyt długim przebywaniem winogron na słońcu po przymrozkach lub mgle; subtelniejsze nuty palenia czy prażenia są cechą win wysokiej jakości w czasie ich apogeum; są równie częste w winach czerwonych i białych; aromaty pieczonego chleba czy prażonych migdałów nie są obce winom białym, szczególnie chardonnay; aromaty empireumatyczne; aromatów rodziny; dąb; przypalone; przypieczone; kakao; kawa; wypalanie beczek
mokka
jeden z aromatów niektórych bogatych win, np. amarone; aromaty empireumatyczne